ALICJA BIEŃ & ALICJA TARKOWSKA KANCELARIE ADWOKACKIE & KANCELARIE PARTNERSKIE
Pawilońska 47
91-487 Łódź, Polska
tel. +48 42 630 40 10
fax +48 42 630 97 00
kancelaria@alicjabien.pl
autor opracowania
NAWIGACJA
Ogólne informacje
Zasadniczo spółka akcyjna jest odpowiednia w przypadku dużych podmiotów, które skupiają wiele osób, które wręcz mogą się wzajemnie nie znać i których udziały w spółce opierają się na zainwestowanym kapitale. Spółka akcyjna pozwala na realizację projektów wymagających dużego kapitału.
W porównaniu z innymi spółkami, koszty działalności spółki akcyjnej są wyższe, w szczególności ze względu na obowiązkowy coroczny audyt sprawozdań finansowych.
Firma (nazwa) spółki może być dowolna, ale musi zawierać oznaczenie „spółka akcyjna”. Możliwe jest także korzystanie ze skróconej formy „S.A.”.
W spółce akcyjnej kapitał zakładowy musi wynosić co najmniej 100 000 zł i dzieli się on na akcje o takiej samej wartości (nie niższej niż 1 grosz – 0,01 zł).
Powstanie spółki akcyjnej
Spółka akcyjna może być zawiązana przez kilka osób, ale także przez jedną – wówczas mamy do czynienia z tzw. spółką jednoosobową. Wyjątkiem jest niedozwolona sytuacja zawiązania jednoosobowej spółki akcyjnej przez jednoosobową spółkę z o. o.
Powstanie umowy spółki wymaga spełnienia następujących kroków:
a) Zawiązanie spółki
Do zawiązania spółki akcyjnej potrzebne jest podpisanie statutu przez założycieli oraz objęcie przez akcjonariuszy wszystkich akcji. Zawiązanie spółki akcyjnej następuje z chwilą objęcia wszystkich akcji.
Każdy z akcjonariuszy (niezależnie, czy jest założycielem spółki, czy nie) musi złożyć oświadczenie w formie aktu notarialnego o wyrażeniu zgody na brzmienie statutu oraz o objęciu akcji.
Statut spółki akcyjnej wymaga formy aktu notarialnego (nie można zawrzeć takiej umowy w zwyczajnej formie pisemnej).
Statut spółki akcyjnej musi zawierać:
- firmę i siedzibę spółki;
- przedmiot działalności spółki (oznaczony przez kod PKD);
- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;
- wysokość kapitału zakładowego (minimum 100 000 zł) oraz kwotę wpłaconą przed zarejestrowaniem na pokrycie kapitału zakładowego;
- wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela;
- nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) założycieli;
- liczbę członków zarządu i rady nadzorczej;
- pismo do ogłoszeń, jeżeli spółka zamierza dokonywać ogłoszeń również poza Monitorem Sądowym i Gospodarczym (punkt nieobowiązkowy).
Statut może zawierać postanowienia odmienne niż uregulowane w kodeksie spółek handlowych, ale wyłącznie wtedy, gdy pozwala na to przepis prawa.
Postanowienia dodatkowe są w statucie możliwe, chyba że jakieś zagadnienie jest wyczerpująco (całościowo) uregulowane w przepisach lub dodatkowe postanowienie nie jest zgodne z charakterystyką spółki akcyjnej lub dobrymi obyczajami (np. określenie, że akcjonariusz ponosi odpowiedzialność za zobowiązanie spółki akcyjnej – takie postanowienie nie byłoby możliwe).
b) Wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego
Każdy ze wspólników musi wnieść wkłady do spółki akcyjnej, w celu pokrycia kwoty ustalonego kapitału zakładowego. Wkład może być pieniężny (określona kwota) albo niepieniężny (na przykład nieruchomość, przedsiębiorstwo, samochód). W spółce akcyjnej wkładem wspólnika nie może być wykonywanie usług na rzecz spółki.
W przypadku spółki akcyjnej, jeśli występuje wkład niepieniężny (inaczej „aport”) lub spółka nabywa mienie lub dokonuje zapłaty za usługi świadczone przy jej powstaniu – założyciele muszą sporządzić pisemne sprawozdanie w tym zakresie.
Sprawozdanie założycieli należy poddać badaniu biegłego rewidenta (specjalisty z zakresu rachunkowości), co generuje dodatkowe koszty przy zakładaniu spółki akcyjnej. Biegłego rewidenta wyznacza sąd rejestrowy.
c) Ustanowienie zarządu i rady nadzorczej
Oba te organy są obowiązkowe w spółce akcyjnej, bez względu na wysokość kapitału zakładowego.
d) Wpis do KRS
Zarząd zgłasza zawiązanie spółki do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki w celu wpisania spółki do rejestru. Wniosek o wpis spółki do rejestru podpisują wszyscy członkowie zarządu.
Zgłoszenie musi zawierać:
- firmę, siedzibę i adres spółki albo adres do doręczeń;
- przedmiot działalności spółki (oznaczony przez kod PKD);
- wysokość kapitału zakładowego, liczbę i wartość nominalną akcji;
- wysokość kapitału docelowego, jeżeli statut to przewiduje;
- liczbę akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania;
- wzmiankę, jaka część kapitału zakładowego została pokryta przed zarejestrowaniem (wyjątkowym rozwiązaniem dla spółki akcyjnej jest to, że kapitał zakładowy nie musi być opłacony w całości przed zarejestrowaniem spółki – w przeciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością);
- nazwiska i imiona członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki;
- nazwiska i imiona członków rady nadzorczej;
- jeżeli akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne – zaznaczenie tej okoliczności;
- czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;
- jeżeli statut wskazuje pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki – oznaczenie tego pisma;
- jeżeli statut przewiduje przyznanie uprawnień osobistych określonym akcjonariuszom – zaznaczenie tych okoliczności.
Do zgłoszenia trzeba dodać zawsze następujące dokumenty:
- statut – akt notarialny (możliwe jest też wskazanie numeru aktu notarialnego w systemie CREWAN – Centralny repozytorium Elektronicznych Wypisów Aktów Notarialnych; informacje o tym numerze otrzymuje się zawsze u Notariusza po podpisaniu aktu notarialnego);
- akty notarialne o zawiązaniu spółki i objęciu akcji (przez wszystkich akcjonariuszy);
- oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wymagane statutem wpłaty na akcje oraz wkłady niepieniężne zostały dokonane zgodnie z prawem;
- potwierdzony przez bank lub firmę inwestycyjną dowód wpłaty na akcje;
- dokument stwierdzający ustanowienie organów spółki z wyszczególnieniem ich składu osobowego;
- oświadczenia członków organów o wyrażeniu zgody na powołanie na daną funkcję;
- oświadczenia członków zarządu o adresach do doręczeń;
- dowód uiszczenia opłaty od wniosku (alternatywnie można opłacić wniosek przez Portal Rejestrów Sądowych);
- pełnomocnictwo i dowód uiszczenia opłaty skarbowej od pełnomocnictwa (jeśli wniosek składa pełnomocnik).
Spółka powstaje wraz z wpisem do KRS. Między zawarciem umowy spółki a momentem jej wpisu do rejestru istnieje tzw. „spółka akcyjna w organizacji”. Na tym etapie spółka w organizacji jest reprezentowana przez wszystkich założycieli działających łącznie (razem) albo przez pełnomocnika ustanowionego zgodnie przez założycieli.
Za zobowiązania spółki w organizacji odpowiadają solidarnie spółka i osoby, które działały w jej imieniu.
Po podpisaniu wniosku o wpis spółki do KRS należy go opłacić i wysłać do sądu – opłata wynosi 600 złotych (dodatkowo wliczona opłata za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym). Gdy wniosek składa pełnomocnik to opłata skarbowa od pełnomocnictwa wynosi 17 złotych.
Automatycznie przy wpisie spółki do KRS spółka otrzymuje swój NIP (numer identyfikacji podatkowej) i REGON (numer w rejestrze Głównego Urzędu Statystycznego). Mimo tego, należy złożyć do Urzędu Skarbowego formularz NIP-8, który zawiera dodatkowe informacje niezbędne urzędowi – należy tego dokonać w terminie 21 dni od dnia wpisu spółki do KRS.
Forma i charakter akcji
- Akcje w spółce akcyjnej nie mają formy dokumentu. Obecnie tradycyjne, papierowe dokumenty akcji zastąpione zostały przez ich elektroniczne odpowiedniki.
- Akcje są rejestrowane cyfrowo w rejestrze akcjonariuszy. Spółka akcyjna nie prowadzi rejestru sama – zleca to podmiotowi uprawnionemu do prowadzenia rachunków papierów wartościowych.
- Rejestr akcjonariuszy jest jawny dla spółki i każdego akcjonariusza.
- Jeśli akcjonariuszowi potrzebne jest tradycyjne, papierowe potwierdzenie posiadania akcji, ma prawo zażądać wystawienia świadectwa rejestrowego (np. w celu wykazania statusu akcjonariusza i zaskarżenia uchwały walnego zgromadzenia). Podmiot prowadzący rejestr wystawia takie świadectwo w terminie maksymalnie tygodnia od zgłoszenia żądania przez akcjonariusza.
- Akcje w spółce akcyjnej są niepodzielne (czyli nie można na przykład podzielić jednej akcji na pół i zbyć tylko połowy).
- Akcje mogą być imienne (przypisane do konkretnej osoby) lub na okaziciela (wtedy prawa
z akcji przysługują osobie, która akcję posiada). - Akcje są zbywalne (można je np. sprzedać). Statut może określać, że rozporządzenie akcjami wymaga zgody spółki.
- Akcjonariuszom nie wolno pobierać odsetek od wniesionych wkładów, jak również od posiadanych akcji.
- Jedna akcja odpowiada jednemu głosowi na walnym zgromadzeniu. Akcje mogą być w tym zakresie uprzywilejowane, ale jednej akcji nie można przyznać więcej niż dwa głosy.
- Akcje mogą być też uprzywilejowane (tj. dawać dodatkowe uprawnienia) w inny sposób, np. w zakresie większej dywidendy (udziału w zysku).
Prawa i obowiązki akcjonariuszy
Każdy akcjonariusz ma obowiązek dokonania wpłaty na pokrycie swoich akcji.
Akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku spółki (czyli tzw. dywidendy) w stosunku do liczby akcji. Uprawnionymi do dywidendy są akcjonariusze, którym przysługiwały akcje w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku.
Statut może przyznać indywidualnie oznaczonemu akcjonariuszowi osobiste uprawnienia. W szczególności mogą one dotyczyć prawa powoływania lub odwoływania członków zarządu, rady nadzorczej lub prawa do otrzymywania oznaczonych świadczeń od spółki.
Akcjonariuszom przysługują również:
- prawo do indywidualnej kontroli działalności spółki,
- prawo do udziału w walne zgromadzeniu akcjonariuszy i prawo głosu,
- prawo do poboru nowych akcji,
- prawo do udziału w majątku likwidacyjnym.
Organy spółki akcyjnej
a) Zarząd
- W spółce akcyjnej powołanie zarządu jest obowiązkowe.
- Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę.
- Zarząd składa się z jednego członka lub większej liczby członków. Członkiem zarządu może być akcjonariusz lub osoba z zewnątrz, tj. niebędąca akcjonariuszem.
- Członków zarządu powołuje i odwołuje rada nadzorcza, chyba że statut spółki stanowi inaczej. Kadencja członka zarządu trwa nie dłużej niż 5 lat.
- Jeżeli zarząd jest wieloosobowy, wszyscy jego członkowie są obowiązani i uprawnieni do wspólnego prowadzenia spraw spółki, chyba że statut stanowi inaczej. Uchwały zarządu zapadają bezwzględną większością głosów (tj. głosów „za” musi być więcej niż głosów „przeciw” i „wstrzymujących się”), chyba że statut stanowi inaczej. Uchwały zarządu są protokołowane.
- Zarząd reprezentuje spółkę akcyjną (np. podpisuje umowy w imieniu spółki).
- Jeśli zarząd jest jednoosobowy – jedyny członek zarządu działa samodzielnie;
- Jeśli zarząd jest wieloosobowy, to do składania oświadczeń w imieniu spółki konieczne jest współdziałanie 2 członków zarządu albo współdziałanie 1 członka zarządu i 1 prokurenta (ale statut może regulować zasady reprezentacji inaczej).
- W przypadku sprzeczności interesów spółki z interesami członka zarządu lub osób jemu bliskich, członek organu powinien ujawnić sprzeczność interesów i wstrzymać się od udziału w rozstrzyganiu takich spraw oraz może żądać zaznaczenia tego w protokole.
- Członek zarządu nie może ujawniać tajemnic spółki, także po zakończeniu sprawowania swojej funkcji.
- Członek zarządu nie może bez zgody spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi ani uczestniczyć w spółce konkurencyjnej.
b) Rada nadzorcza
- Rada nadzorcza jest obowiązkowa w spółce akcyjnej. Składa się z minimum 3 członków, którzy są powoływani i odwoływani uchwałą zgromadzenia akcjonariuszy (ale umowa spółki może ustalać inne zasady powoływania członków).
- Kadencja członka rady nadzorczej nie może być dłuższa niż pięć lat.
- Członkiem rady nadzorczej nie może być m.in. członek zarządu, prokurent, likwidator, kierownik oddziału lub zakładu czy główny księgowy.
- Członek rady nadzorczej jest zobowiązany do staranności oraz lojalności wobec spółki.
- Rada nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności.
- Do zadań szczególnych rady nadzorczej należą:
- Ocena sprawozdań zarządu i sprawozdań finansowych w zakresie ich zgodności z księgami, dokumentami i ze stanem faktycznym;
- Ocena wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty;
- Złożenie corocznego pisemnego sprawozdanie z działalności rady za ubiegły rok obrotowy.
- Rada nadzorcza ma prawo dostępu do wszelkich dokumentów spółki, sprawdzania stanu majątku, żądania od władz spółki i innych osób informacji, sprawozdań lub wyjaśnień dotyczących spółki.
- Dodatkowe uprawnienie – statut może wprowadzić zasadę, zgodnie z którą zarząd musi uzyskać zgodę rady nadzorczej na dane czynności (np. na podpisanie umowy sprzedaży wartościowego składnika majątku).
- Uchwały rady nadzorczej zapadają bezwzględną większością głosów (tj. więcej niż 50% głosów musi być „za” w stosunku do liczby głosów „przeciw” i „wstrzymujących się”).
c) Walne zgromadzenie akcjonariuszy
Jest najważniejszym organem w spółce i składa się ze wszystkich akcjonariuszy. Podczas walnego zgromadzenia podejmowane są przez akcjonariuszy uchwały.
- Uchwała akcjonariuszy jest niezbędna m.in. w następujących sytuacjach:
- Rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki, sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy oraz udzielenie absolutorium członkom organów spółki;
- powzięcie uchwały o podziale zysku albo o pokryciu straty,
- Zbycie i wydzierżawienie przedsiębiorstwa;
- Nabycie i zbycie nieruchomości, użytkowania wieczystego;
- Emisja papierów wartościowych przez spółkę;
- Nabycie akcji własnych spółki.
- Wyróżnia się zwyczajne i nadzwyczajne walne zgromadzenie akcjonariuszy:
- Zwyczajne walne zgromadzenie odbywa się w terminie sześciu miesięcy po upływie każdego roku obrotowego, w celu rozpatrzenia dokumentów i podjęcia uchwał dotyczących poprzedniego roku obrotowego;
- Zgromadzenie nadzwyczajne odbywa się w razie konieczności.
- Walne zgromadzenie (zwyczajne i nadzwyczajne) zwołuje zarząd. Rada nadzorcza może zwołać walne zgromadzenie, jeżeli zarząd nie zwoła go w terminie lub jeśli rada nadzorcza uzna zwołanie walnego zgromadzenia za wskazane.
- Akcjonariusze reprezentujący co najmniej połowę kapitału zakładowego lub co najmniej połowę ogółu głosów w spółce mogą zwołać nadzwyczajne walne zgromadzenie.
- Akcjonariusz lub akcjonariusze reprezentujący co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego mogą żądać zwołania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia i umieszczenia określonych spraw w porządku obrad tego zgromadzenia.
- Walne zgromadzenie zwołuje się przez ogłoszenie (standardowo – w Monitorze Sądowym
i Gospodarczym), które powinno być dokonane co najmniej na trzy tygodnie przed terminem walnego zgromadzenia. Ogłoszenie musi zawierać szczegółowe informacje na temat walnego zgromadzenia, m.in. jego miejsce, termin oraz porządek obrad. - Przepisy kodeksu spółek handlowych bardzo szczegółowo regulują przebieg i zasady prowadzenia walnych zgromadzeń.
- Głosowanie na walnym zgromadzeniu jest jawne, z wyjątkiem uchwał dotyczących konkretnych osób tzw. uchwał w sprawach osobowych (np. odwołania członka zarządu) – wówczas głosowanie jest tajne.
- Uchwały walnego zgromadzenia muszą być umieszczone w protokole sporządzonym przez notariusza.
Zmiana statutu spółki
Zmiana statutu wymaga podjęcia uchwały przez walne zgromadzenie oraz wpisania zmiany do rejestru. Uchwała o zmianie statutu musi być zaprotokołowana przez notariusza (tj. protokół jest sporządzany w formie aktu notarialnego).
Przepisy kodeksu spółek handlowych określają również szczegółowe zasady podwyższania oraz obniżania kapitału zakładowego. Podwyższenie lub obniżenie kapitału zakładowego zarząd również zgłasza do KRS.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki
Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki akcyjnej.
W określonych przypadkach odpowiedzialność mogą jednak ponosić członkowie zarządu, jeśli umyślnie (celowo) lub przez niedbalstwo podali fałszywe dane w oświadczeniu o dokonaniu wpłat na pokrycie akcji.
Ponadto, odpowiedzialność ponoszą osoby biorące udział w tworzeniu spółki, jeśli działając wbrew przepisom wyrządzili ze swojej winy szkodę spółce.
Członek zarządu, rady nadzorczej oraz likwidator odpowiada także wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółki, chyba że nie ponosi winy.
Rozwiązanie spółki akcyjnej
Do przyczyn rozwiązania spółki należą:
- przyczyny przewidziane w statucie;
- uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki albo o przeniesieniu siedziby spółki za granicę;
- ogłoszenie upadłości spółki;
- inne przyczyny przewidziane prawem.
Mimo zaistnienia przyczyn rozwiązania spółki, przed jej wykreśleniem z KRS uchwała walnego zgromadzenia akcjonariuszy może zapobiec rozwiązaniu spółki. Uchwała taka musi zapaść w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę kapitału zakładowego.
Likwidacja spółki akcyjnej
Podczas likwidacji nazwa spółki pozostaje ta sama, jedynie dodaje się oznaczenie „w likwidacji” oraz brak jest możliwości podziału majątku. Nie można nawet częściowo wspólnikom wypłacać zysków.
Spółka w likwidacji zachowuje swoją osobowość prawną, a zmianie ulegają same zasady jej funkcjonowania, np. kompetencje reprezentowania spółki i prowadzenia jej spraw przechodzą na likwidatorów, którymi są wszyscy członkowie zarządu (mogą to być również osoby spoza ich grona).
Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że statut lub uchwała walnego zgromadzenia stanowi inaczej.
Likwidatorzy mogą reprezentować spółkę tylko w zakresie czynności likwidacyjnych, czyli w zakresie wszystkich czynności, które mają prowadzić do zakończenia działalności spółki, jak np., spłata wszystkich zobowiązań. Nie mogą przy tym podejmować nowych zobowiązań, chyba że jest to konieczne do ukończenia tych spraw, które są już w toku.
Likwidatorzy mają obowiązek ogłosić dwukrotnie o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji, wzywając przy tym wierzyciela do zgłoszenia ich roszczeń w terminie 6 miesięcy od dnia ostatniego ogłoszenia. Ogłoszenia są publikowane w publicznym Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Do sądu rejestrowego (KRS) należy zgłosić otwarcie likwidacji, nazwiska oraz imiona likwidatorów oraz ich adresy, adresy do doręczeń elektronicznych, sposób reprezentowania spółki oraz inne zmiany. Likwidatorzy w terminie 7 dni od otwarcia likwidacji mają obowiązek złożyć wniosek o zmianę danych do KRS wraz z uchwałą o rozwiązaniu spółki i otwarciu likwidacji, oświadczeniem likwidatorów wyrażającym zgodę na pełnienie przez nich funkcje (ich adresy do doręczeń) oraz dowodem uiszczenia opłaty.
Likwidatorzy sporządzają również bilans otwarcia likwidacji. Jest to dokument określający m. in. wszystkie składniki majątku według aktualnej wartości rynkowej.
Jeśli likwidacja trwa dłużej niż rok, należy sporządzić sprawozdanie finansowe na dzień kończący każdy rok obrotowy spółki. Jest ono zatwierdzane przez walne zgromadzenie akcjonariuszy. Spółka powinna prowadzić księgi rachunkowe.
Po zakończeniu likwidacji, majątek, który pozostał dzieli się pomiędzy akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby akcji. Podział nie może nastąpić przed upływem 1 roku od daty ostatniego ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli do zgłaszania wierzytelności.
Po zakończeniu czynności likwidacyjnych powinien być sporządzone sprawozdanie likwidacyjne, a następnym krokiem jest złożenie wniosku o wykreślenie spółki z KRS.
Utrata bytu spółki nastąpi z chwilą wykreślenia jej z rejestru.