ALICJA BIEŃ & ALICJA TARKOWSKA KANCELARIE ADWOKACKIE & KANCELARIE PARTNERSKIE
Pawilońska 47
91-487 Łódź, Polska
tel. +48 42 630 40 10
fax +48 42 630 97 00
kancelaria@alicjabien.pl
autor opracowania
NAWIGACJA
Ogólne informacje
Spółka cywilna to forma prowadzenia działalności gospodarczej, która opiera się na umowie między osobami fizycznymi. Wspólnicy są uznawani za przedsiębiorców w zakresie własnej działalności i zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego.
Spółka nie jest odrębnym bytem gospodarczym i nie posiada osobowości prawnej, a więc w kontaktach z osobami trzecimi to nie ona zawiera umowy, tylko jej wspólnicy. Nie może nabywać praw i zaciągać zobowiązań, gdyż za to odpowiedzialni są jej wspólnicy.
Ze względu na to, że majątek spółki cywilnej jest w istocie majątkiem wspólnym wszystkich wspólników, każdy wspólnik dysponuje majątkiem osobistym i udziałem w majątku wspólnym. Wspólnicy nie mogą sprzedać swoich udziałów w majątku wspólnym i nie mogą żądać jego podziału, dopóki istnieje wspólność łączna (tj. dopóki istnieje spółka cywilna).
Nazwa spółki co do zasady powinna zawierać imiona i nazwiska, nazwę firmy i adresy wspólników wraz z określeniem potwierdzającym jej formę prawną („spółka cywilna”, „s.c.”).
Powstanie spółki cywilnej
Aby spółka cywilna mogła powstać muszą zostać zachowane następujące zasady.
- Musi zostać sporządzona umowa spółki w formie pisemnej (z wyjątkiem przypadku, kiedy do spółki wnosi się nieruchomość – wówczas wymagany jest akt notarialny). Ta forma działalności gospodarczej charakteryzuje się między innymi tym, że wspólnicy w zasadzie mają szeroką swobodę kształtowania treści statutu spółki. Nie mogą jednak wprowadzać postanowień, które by wyłączały solidarną odpowiedzialność wspólników przed osobami trzecimi.
- Musi występować minimum dwóch wspólników i mogą to być osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (tzw. „ułomne osoby prawne”).
- Nie ma minimalnego kapitału, który musi zostać pokryty wkładami wspólników, natomiast majątek spółki stanowi wszystko, co wnieśli do niej wspólnicy (wniesienie do spółki własności, innych praw lub świadczenie usług). Przyjmuje się, że te wkłady są o równej wartości (przy czym umowa spółki cywilnej może to określać w odmienny sposób).
- Spółka cywilna nie powołuje swoich organów (np. zarządu).
- Spółka musi być wpisana do rejestru REGON, a jej wspólnicy rejestrują się w CEIDG (jeśli są osobami fizycznymi) lub w odpowiednim rejestrze, tj. rejestrze przedsiębiorców KRS (jeśli są osobami prawnymi lub innymi jednostkami posiadającymi zdolność prawną).
Rejestracja spółki cywilnej
Spółka cywilna nie podlega rejestracji w KRS. Po zawarciu umowy spółki cywilnej wymagane jest jednak zgłoszenie spółki do Głównego Urzędu Statystycznego w celu otrzymania numeru REGON. Należy złożyć w tej sprawie wniosek do urzędu statystycznego w terminie 14 dni od zawarcia umowy spółki cywilnej. Może to się odbyć stacjonarnie w urzędzie, elektronicznie lub listownie.
Komplet dokumentów wymaganych do uzyskania numeru REGON obejmuje:
- wniosek o wpis na urzędowym formularzu (formularz RG-OP);
- informacje o wspólnikach (formularz RG-S.C.);
- umowa spółki;
- pełnomocnictwo (jeśli w imieniu wspólników działa pełnomocnik).
Sama procedura jest bezpłatna, chyba że wniosek składało się za pośrednictwem pełnomocnika (wówczas należy uiścić opłatę skarbową od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł).
Jednocześnie wymagane jest zgłoszenie identyfikacyjne do urzędu skarbowego (właściwy ze względu na miejsce prowadzenia działalności) w celu uzyskania numeru NIP. W tym przypadku należy skorzystać z formularza NIP-2.
Działania wewnątrz spółki
Podstawowym celem istnienia spółki cywilnej jest dążenie przez wspólników do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez umówione przez wspólników działania, przede wszystkim przez wniesienie wkładu. Wkład każdego ze wspólników może polegać na wniesieniu własności lub innych praw (np. prawa użytkowania wieczystego) bądź na świadczeniu przez wspólnika usług na rzecz spółki cywilnej (np. świadczenie usług księgowych).
W spółce cywilnej każdy ze wspólników ma prawo, a nawet obowiązek prowadzenia spraw spółki. Wspólnik może bez wcześniejszej uchwały wspólników prowadzić sprawy, które nie przekraczają zakresu zwykłych czynności, czyli innymi słowy podejmować decyzje, które dotyczą spraw codziennych, bieżących, chyba że któryś z pozostałych wspólników jest temu przeciwny. Wspólnik może również samodzielnie i bez uchwały wspólników podjąć decyzję w sprawach nagłych (kiedy zaniechanie może narazić spółkę na straty),
Zyski i straty dzieli się równo między wspólnikami, niezależnie od wartości ich wkładów, chyba że umowa inaczej stanowi. Jest również możliwość ustalenia, że niektórzy ze wspólników nie będą mieć udziału w stratach, ale nie można pozbawić żadnego ze wspólników prawa uczestniczenia w zyskach.
Zysk ze spółki może być podzielony i wypłacony dopiero po rozwiązaniu spółki. Znacznie częściej zdarza się jednak, że spółka cywilna jest powoływana na wiele lat – w takim przypadku każdy ze wspólników może żądać, aby podzielono zyski i wypłacono je na koniec każdego roku obrachunkowego. Tak zazwyczaj się dzieje, ponieważ spółki cywilne w Polsce są dość popularne i często istnieją wiele lat.
Istnieje kilka zasad związanych z majątkiem spółki cywilnej:
- wspólnik nie może samodzielnie rozporządzać swoim udziałem we wspólnym majątku ani udziałem w poszczególnych składnikach majątku (nie może np. sprzedać samochodu, który jest wkładem do spółki cywilnej);
- wspólnik nie może się domagać podziału majątku wspólnego wspólników, dopóki trwa spółka cywilna;
- wierzyciel wspólnika spółki cywilnej nie może zaspokoić swojego roszczenia z udziału wspólnika w spółce cywilnej ani ze wspólnego majątku (np. zająć samochodu będącego wkładem co spółki cywilnej).
Reprezentacja spółki
Do każdego ze wspólników należy prawo reprezentowania spółki na zewnątrz, a także prowadzenie jej spraw, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Oznacza to, że zasadniczo każdy ze wspólników może sam reprezentować spółkę cywilną, np. podpisać umowę, chyba że wspólnicy ustalą inaczej w umowie spółki (np. przez określenie, że do reprezentowania spółki cywilnej potrzebne jest działanie łączne dwóch wspólników).
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki
Wspólnicy są solidarnie odpowiedzialni za zobowiązania spółki majątkiem osobistym, jak i wspólnym wniesionym do spółki. Co ważne, nie jest to odpowiedzialność subsydiarna, a zatem wierzyciel może od razu kierować swoje roszczenia przeciwko wspólnikom.
Jeśli jeden ze wspólników zaspokoi wierzyciela z własnego majątku, to ten wspólnik nabywa tzw. roszczenie regresowe przeciwko reszcie wspólników o zwrot kwot przypadających na pozostałych wspólników.
Procedura rozwiązania spółki cywilnej
Powodem do rozwiązania spółki może być w szczególności:
- upadłość jednego ze wspólników,
- śmierć wspólnika (chyba że w jego miejsce wejdą spadkobiercy),
- jednomyślna decyzja o rozwiązaniu spóła, gdy osiągnięcie założonego celu nie jest już możliwe
- nadejście oznaczonego terminu,
- decyzja sądu na wniosek wspólnika.
Jeśli mimo istnienia powodów do rozwiązania spółki, za zgodą wspólników trwa ona nadal, przyjmuje się, że jej istnienie zostało przedłużone na czas nieoznaczony.
Jednym z podstawowych przypadków rozwiązania spółki jest wypowiedzenie umowy przez jednego ze wspólników, w przypadku spółki dwuosobowej. Każdy ze wspólników ma prawo do wypowiedzenia umowy spółki w przypadku zawarcia umowy spółki na czas nieoznaczony, a jeśli po wypowiedzeniu zostałby w spółce jeden wspólnik, wówczas spółka cywilna ulegnie rozwiązaniu. Wypowiedzenie powinno zostać dokonane na 3 miesiące przed końcem roku obrotowego. Możliwe jest też wypowiedzenie umowy spółki cywilnej natychmiastowo, w razie zaistnienia ważnych powodów (nawet jeśli spółka była zawarta na czas oznaczony).
Następnym krokiem jest likwidacja majątku – najpierw trzeba spłacić wszystkie zobowiązania wspólników, a następnie dochodzi do podziału pozostałego majątku (wcześniej, tj. w czasie trwania spółki, podział majątku jest niemożliwy). Podobnie wierzyciele w czasie trwania spółki nie mogą żądać zaspokojenia swoich roszczeń z udziałów dłużników.
Wkłady zostają wspólnikom zwrócone zgodnie z ich wartością w momencie wniesienia (w naturze i w pieniądzu). Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników, w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach.
Po tym, jak wspólnicy podjęli decyzję o rozwiązaniu spółki cywilnej należy złożyć wniosek o wykreślenie z rejestru REGON, co należy uczynić w termie 7 dni od dnia podjęcia uchwały o rozwiązaniu spółki. Dodatkowo należy poinformować Urząd Skarbowy o zaprzestaniu działalności przez spółkę.