NAWIGACJA
Rozliczenie wspólnie z małżonkiem
Na wstępie przypomnijmy, że rozliczenie wspólnie z małżonkiem jest dostępne jedynie w przypadku opodatkowania działalności na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej, a dodatkowo, małżonek nie może jednocześnie korzystać z opodatkowania stawką liniową lub ryczałtem. Niemniej jednak, istnieje wyjątek dla przychodów z najmu, który nie wyklucza rozliczenia wspólnego dla przychodów spoza najmu, tj podlegających skali podatkowej.
Wspólne opodatkowanie dochodów małżonków w Polsce jest uzależnione od kilku warunków:
- Rezydencja podatkowa
Obydwoje małżonkowie powinni mieć miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w Polsce, gdzie skoncentrowane jest centrum ich życia zawodowego, rodzinnego i towarzyskiego. Dla tych, którzy w 2024 roku opuścili Polskę na dłużej, konieczna jest indywidualna analiza, aby ustalić, czy nadal spełniają kryteria polskiej rezydencji podatkowej.
Ustawodawca przewidział jednak wyjątki od tego wymogu. Małżonkowie, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej, Europejskim Obszarze Gospodarczym lub w Konfederacji Szwajcarskiej, a także małżonkowie, z których jeden podlega polskiemu opodatkowaniu, a drugi mieszka w innym kraju, mogą mieć prawo do wspólnego rozliczenia.
W obu przypadkach istnieją dodatkowe warunki. Pierwszym z nich jest, że ich dochody podlegające opodatkowaniu w Polsce muszą razem stanowić co najmniej 75% ich łącznych dochodów w danym roku podatkowym. Ponadto, małżonkowie muszą dołączyć do zeznania podatkowego zagraniczny certyfikat potwierdzający rezydencję podatkową w danym kraju.
Ważne jest również, że przychody uwzględniane do wspólnego rozliczenia obejmują dochody ze wszystkich źródeł, niezależnie od miejsca ich pochodzenia, nawet jeśli są zwolnione z opodatkowania. Dodatkowo, istotne jest istnienie podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych umów międzynarodowych ratyfikowanych przez Polskę, pozwalających organowi podatkowemu uzyskać informacje od organu podatkowego kraju, w którym małżonkowie mają swoje miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.
- Utrzymanie związku małżeńskiego i wspólności majątkowej
Warunkiem koniecznym do wspólnego rozliczenia z małżonkiem jest utrzymanie związku małżeńskiego oraz wspólności majątkowej przez cały rok podatkowy lub od dnia zawarcia małżeństwa do ostatniego dnia roku podatkowego w przypadku, gdy małżeństwo zostało zawarte w trakcie tego okresu.
Osoby, które zawierają małżeństwo w trakcie roku podatkowego, nawet w jego ostatnim dniu, mają możliwość wspólnego rozliczenia dochodów za cały rok.
Założeniem domyślnym po zawarciu małżeństwa jest wspólność majątkowa, ale małżonkowie mogą ją zmienić poprzez umowę. Warto jednak zaznaczyć, że podpisanie umowy o rozdzielności majątkowej (intercyzy) między małżonkami uniemożliwia skorzystanie z preferencji podatkowych związanych z wspólnym rozliczeniem PIT.
Co się tyczy ograniczenia lub rozszerzenia wspólności majątkowej, to nie skutkuje to ustanowieniem rozdzielności majątkowej. Ograniczenie lub rozszerzenie wspólności majątkowej nie ma zatem wpływu na możliwość wspólnego rozliczenia podatkowego małżonków.
Warto zaznaczyć, że wspólne rozliczenie z małżonkiem jest możliwe również w przypadku, gdy jeden z małżonków zmarł w trakcie roku podatkowego lub po zakończeniu roku podatkowego, ale przed złożeniem zeznania podatkowego za ten okres.
- Niestosowanie preferencyjnego reżimu podatkowego
Kolejnym istotnym warunkiem jest niestosowanie przez któregokolwiek z małżonków w danym roku podatkowym przepisów dotyczących 19% podatku liniowego lub ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (z wyjątkiem przepisów dotyczących przychodów z najmu/dzierżawy prowadzonych poza działalnością gospodarczą). Obejmuje to wszystkie aspekty związane z osiągniętymi w danym roku podatkowym przychodami, poniesionymi kosztami uzyskania przychodów, zobowiązaniami, uprawnieniami do zwiększania lub pomniejszania podstawy opodatkowania oraz innymi doliczeniami lub odliczeniami.
W praktyce oznacza to, że jeśli którykolwiek z małżonków zdecydował się opodatkować dochody z działalności gospodarczej według 19% liniowej stawki podatku lub wybrał opodatkowanie podatkiem ryczałtowym, ale w roku podatkowym 2024 nie osiągnął przychodu z tej działalności gospodarczej, nadal będzie uprawniony do wspólnego rozliczenia się ze współmałżonkiem.
Dodatkowo, żaden z małżonków nie powinien podlegać opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy o podatku tonażowym lub ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych. Te ograniczenia mają na celu zapewnienie, że żadne zastosowane przez małżonków szczególne reżimy podatkowe nie kolidują z możliwością wspólnego rozliczenia podatku dochodowego.
- Złożenie wniosku o wspólne opodatkowanie dochodów
Ostatnim warunkiem umożliwiającym wspólne rozliczenie dochodów małżonków jest wyrażenie takiej chęci przez podatników w zeznaniu podatkowym za poprzedni rok.
W tym celu należy zaznaczyć odpowiedni kwadrat na pierwszej stronie formularza zeznania podatkowego, a także zadbać o podpisanie dokumentu przez oboje małżonków (lub jednego, w przypadku śmierci drugiego małżonka przed dniem złożenia zeznania podatkowego).
Dokładne wskazanie na formularzu zeznania podatkowego jest kluczowe dla wyrażenia chęci skorzystania z wspólnego małżeńskiego rozliczenia.
W obu przypadkach, istotne jest podpisanie dokumentu przez obu małżonków lub jednego, w zależności od sytuacji (jeśli drugi małżonek zmarł przed złożeniem zeznania).
Istotnym krokiem dla małżonków lub małżonka, który nie posiada miejsca zamieszkania w Polsce dla celów podatkowych, jest wpisanie informacji w zeznaniu podatkowym dotyczącej załączonych certyfikatów rezydencji podatkowej.
Warto pamiętać, że certyfikaty rezydencji podatkowej są dokumentami wydanymi przez zagraniczne administracje podatkowe. Te dokumenty potwierdzają, że dana osoba w określonym okresie powinna być traktowana jako rezydent podatkowy danego kraju.
W przypadku małżonków lub małżonka, który nie ma miejsca zamieszkania w Polsce dla celów podatkowych, załączenie certyfikatów rezydencji podatkowej jest ważne, ponieważ dostarcza organowi podatkowemu informacji na temat statusu podatkowego małżonka – mieszkańca innego kraju. Ta informacja ma kluczowe znaczenie dla prawidłowego rozliczenia podatkowego i uniknięcia podwójnego opodatkowania.
Na czym polega wspólne małżeńskie rozliczenie podatkowe
Wspólne małżeńskie rozliczenie podatkowe polega na zsumowaniu dochodów małżonków i obliczeniu wspólnego zobowiązania podatkowego. Jest to korzystne zwłaszcza w sytuacjach, gdy istnieją znaczące dysproporcje w dochodach małżonków, co pozwala na lepsze wykorzystanie niższych stawek podatkowych oraz kwoty zmniejszającej podatek. Oto proces tego rozliczenia:
- Każdy małżonek odrębnie pomniejsza swój przychód o koszty uzyskania przychodu oraz odliczenia od dochodu.
- Małżonkowie sumują swoje dochody (po dokonanych odliczeniach) i uzyskany wynik dzielą przez dwa.
- Następnie obliczają podatek według skali podatkowej, pomniejszając go o kwotę zmniejszającą podatek.
- Ostateczne zobowiązanie podatkowe wynika z pomnożenia uzyskanej wartości przez dwa.
Wspólne rozliczenie z małżonkiem jest szczególnie korzystne, gdy występują znaczne różnice w dochodach małżonków lub gdy jeden z nich nie osiągnął żadnych dochodów. Przykłady ilustrują, jak wspólne rozliczenie może prowadzić do oszczędności podatkowych.
Warto zauważyć, że małżonkowie, nawet po złożeniu indywidualnych zeznań podatkowych do 30 kwietnia, mogą skorzystać z wspólnego małżeńskiego rozliczenia, składając korektę zeznania podatkowego wraz z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty. To pozwala na zmniejszenie zobowiązań podatkowych, nawet jeśli pierwotnie złożono indywidualne zeznania.
Rozliczenie wspólnie z dzieckiem
Podobnie jak w przypadku wspólnego rozliczenia z małżonkiem, również rozliczenie wspólnie z dzieckiem jest dostępne jedynie w przypadku opodatkowania działalności na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej, a dodatkowo, małżonek nie może jednocześnie korzystać z opodatkowania stawką liniową lub ryczałtem. Niemniej jednak, istnieje wyjątek dla przychodów z najmu, który nie wyklucza rozliczenia wspólnego dla przychodów spoza najmu, tj podlegających skali podatkowej.
Aby skorzystać z możliwości wspólnego rozliczenia podatkowego jako samotny rodzic z dzieckiem, należy spełnić określone warunki.
Status samotnego rodzica:
W zeznaniu podatkowym samotny rodzic, będący panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem, osobą objętą separacją lub pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności, może skorzystać z preferencji podatkowej. Ważne jest, że te warunki nie muszą być spełnione przez cały rok – wystarczy jeden dzień w roku, w którym osoba ta samotnie wychowuje dziecko.
Status osoby samotnie wychowującej dziecko:
- małoletnie,
- pełnoletnie, otrzymujące zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,zgodnie z odrębnymi przepisami,
- pełnoletnie do ukończenia 25 roku życia, uczące się w określonych szkołach.
Kryterium miejsca zamieszkania dla celów podatkowych:
Podatnik musi podlegać nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce lub mieć miejsce zamieszkania w innym państwie Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej, osiągając przychody podlegające opodatkowaniu w Polsce w wysokości co najmniej 75% całkowitego przychodu. Miejsce zamieszkania poza Polską musi być udokumentowana certyfikatem rezydencji wydanym przez zagraniczne władze skarbowe.
Trzeba pamiętać, iż podatnicy posiadający miejsce zamieszkania w innym niż Polska państwie Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo Konfederacji Szwajcarskiej na żądanie organów podatkowych są obowiązani udokumentować wysokość całkowitych przychodów osiągniętych w danym roku podatkowym przedstawiając zaświadczenie lub inny dokument wydany przez właściwy organ państwa zamieszkania potwierdzający wysokość całkowitych przychodów uzyskanych w danym roku podatkowym.
Warunki dotyczące dochodów dziecka:
Aby móc skorzystać z preferencyjnych zasad opodatkowania dla samotnych rodziców, ważne jest, aby dziecko nie osiągnęło w danym roku podatkowym:
- dochodów, z wyjątkiem renty rodzinnej, które są objęte opodatkowaniem według skali podatkowej lub kapitałowych opodatkowanych 19% podatkiem dochodowym, zgodnie z art. 27 lub art. 30b ustawy o PIT, lub
- przychodów, o których mowa w art. 21 ust. 1 pkt 148 i pkt 152 ustawy o PIT, czyli dochodów objętych tzw. ulgą dla młodych oraz tzw. ulgą na powrót.
Ponadto, łączna wysokość tych dochodów nie powinna przekroczyć dwunastokrotności kwoty renty socjalnej, ustalonej zgodnie z ustawą o rencie socjalnej. Kwota ta obowiązująca w 2024 r. wynosiła 21 371,52 złotych.
Brak możliwości rozliczenia się wspólnie z dzieckiem
Nie będą mogły skorzystać z możliwości wspólnego rozliczenia się z dzieckiem osoby, które wspólnie wychowują z drugim rodzicem lub opiekunem prawnym co najmniej jedno dziecko, obejmując również sytuacje opieki naprzemiennej, gdzie obydwoje rodzice otrzymują świadczenie wychowawcze, znane jako „800+”.
Pojęcie „wspólnego wychowywania dziecka” nie zostało dokładnie zdefiniowane przez ustawodawcę, co powoduje trudności w określeniu, czy obejmuje ono jedynie opiekę naprzemienną, czy może też być interpretowane jako sytuacja, gdzie rozwiedzeni rodzice zabierają dziecko raz w roku na wakacje.
Osoba korzystająca z opodatkowania w formie podatku liniowego, karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (z wyjątkiem przychodów z najmu prywatnego), podatku tonażowego, lub na podstawie ustawy z 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych, również nie będzie mogła skorzystać z możliwości wspólnego rozliczenia z dzieckiem.
Jak złożyć wniosek o opodatkowanie dochodów z dzieckiem
Aby skorzystać z preferencyjnego opodatkowania dostępnego dla osób samotnie wychowujących dzieci, konieczne jest właściwe oznaczenie chęci takiego rozliczenia w formularzu zeznania podatkowego za poprzedni rok.
Osoba będąca rodzicem i nieposiadająca miejsca zamieszkania w Polsce w celach podatkowych, powinna również upewnić się, że wypełni pozycję zawierającą informacje dotyczące załączonych certyfikatów rezydencji podatkowej, na odpowiednim formularzu podatkowym.
Na czym polega rozliczenie osoby samotnie wychowującej dzieci
W przypadku wspólnego rozliczenia z dzieckiem podatek jest ustalany w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dziecko. Takie rozliczenie pozwala na podwójne uwzględnienie kwoty zmniejszającej podatek, co jest analogiczne do korzyści wynikających ze wspólnego opodatkowania małżonków.
Wspólne rozliczenie samotnego rodzica z dzieckiem jest korzystne, gdyż tzw. kwota wolna od podatku wynosi aż 30 tysięcy złotych, a najniższa stawka podatku 12%. Dzięki temu, korzystając z tego rodzaju rozliczenia, można podwójnie skorzystać z “kwoty wolnej” i niższej stawki podatku, co przekłada się na niższy podatek do zapłacenia.
Ulga dla pracujących seniorów
Przedsiębiorcy zyskali możliwość skorzystania z preferencji podatkowych, które polegają na zwolnieniu z opodatkowania części swoich przychodów. Osoby, które spełniają kryteria wiekowe, tj. kobiety po ukończeniu 60 roku życia i mężczyźni po ukończeniu 65 roku życia, mogą skorzystać z tego zwolnienia do limitu 85 528 zł w skali roku.
Warunkiem przysługiwania zwolnienia z opodatkowania jest brak otrzymywania emerytury lub renty z określonych ustaw, pomimo nabycia uprawnienia do ich otrzymywania. Obejmuje to m.in. emerytury lub renty rodzinne przysługujące według różnych ustaw, a także inne świadczenia przysługujące funkcjonariuszom służb mundurowych czy uposażenia w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego określone w ustawie o ustroju sądów powszechnych.
W związku z powyższym, przedsiębiorcy, którzy osiągnęli wiek emerytalny, korzystają ze zwolnienia z opodatkowania, pod warunkiem, że nie pobierają świadczeń emerytalnych. Przysługujące zwolnienie obejmuje przychody generowane z działalności gospodarczej, które są opodatkowane:
- na zasadach ogólnych, czyli zgodnie ze skali progresywnej (12% i 32%) i rozliczane na formularzu PIT-36,
- podatkiem liniowym (19%) i rozliczane na formularzu PIT-36L,
- ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (w zakresie od 2% do 17%) i rozliczane na formularzu PIT-28.
Ulga może być stosowana do przychodów osiągniętych po ukończeniu 60 lub 65 roku życia, zależnie od płci, przy czym przychody uzyskane w roku osiągnięcia wieku emerytalnego podlegają uldze tylko w zakresie, w którym zostały zdobyte po przekroczeniu tego wieku i nie przekraczają limitu 85 528 zł. Niemożliwe jest rozszerzenie ulgi na dochody osiągnięte przed datą uzyskania wieku emerytalnego. Nadwyżka przychodów powyżej określonego limitu podlega opodatkowaniu zgodnie z wybraną metodą (zasady ogólne, podatek liniowy lub ryczałt). W przypadku przychodów opodatkowanych na zasadach ogólnych, pozostała część dochodu, która podlega opodatkowaniu, nadal może korzystać z “kwoty wolnej od podatku” do 30 000 zł.
Ulga dla rodzin 4+
Przedsiębiorcy będący rodzicami co najmniej czwórki dzieci, spełniający określone warunki zgodnie z ustawą o PIT (art. 21 ust. 1 pkt 153), mają prawo do zwolnienia z opodatkowania przychodów z działalności gospodarczej do limitu 85 528 zł w skali roku. Ważne jest, że limit ten przysługuje osobno każdemu z rodziców. Oznacza to, że wspólne przychody obu rodziców w roku podatkowym mogą być zwolnione z opodatkowania do kwoty 171 056 zł w skali roku, pod warunkiem, że każdy z rodziców osiąga przychód w wysokości 85 528 zł. Niewykorzystana część ulgi przez jednego z rodziców, z uwagi na niższe dochody, nie przechodzi na drugiego rodzica.
Korzystanie z tego ulgowego podejścia podatkowego jest dostępne dla każdego przedsiębiorcy, który w danym roku podatkowym w kontekście co najmniej czwórki dzieci:
- Wykonywał władzę rodzicielską.
- Pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko zamieszkiwało z nim.
- Sprawował funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
A w przypadku dzieci pełnoletnich uczących się:
- Wykonywał ciążący na nim obowiązek alimentacyjny.
- Sprawował funkcję rodziny zastępczej.
Dodatkowo, w kontekście pełnoletnich dzieci, wprowadzono dodatkowe ograniczenia dotyczące korzystania z ulgi. W sytuacji, gdy dzieci:
- Nie zastosowały przepisów dotyczących 19-procentowego podatku liniowego ani przepisów ustawy o ryczałcie (z wyjątkiem najmu prywatnego rozliczanego ryczałtem) w odniesieniu do osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązań lub uprawnień do zwiększania lub pomniejszania podstawy opodatkowania, albo przychodów, zobowiązań lub uprawnień do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń.
- Nie podlegały opodatkowaniu podatkiem tonażowym zgodnie z przepisami ustawy o podatku tonażowym lub tzw. podatkiem okrętowym zgodnie z przepisami ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.
- Nie uzyskały dochodów opodatkowanych według skali podatkowej ani 19-procentowym podatkiem od odpłatnego zbycia papierów wartościowych, udziałów (akcji) lub pochodnych instrumentów finansowych, ani przychodów zwolnionych od podatku w ramach tzw. ulgi dla młodych czy ulgi na powrót do kraju, o łącznej wysokości przekraczającej dwunastokrotność renty socjalnej obowiązującej na koniec roku podatkowego (21 371,52 zł w 2024 r.).
Preferencja podatkowa, o której mowa powyżej, przysługuje rodzicom niezależnie od ich statusu cywilnego. Zatem korzystać z niej mogą nie tylko małżonkowie, lecz również samotni rodzice lub osoby wychowujące dzieci w związkach nieformalnych.
Ulga obejmuje przychody z tytułu działalności gospodarczej opodatkowanej:
- na zasadach ogólnych, czyli zgodnie ze skalą progresywną (12% i 32%), które są rozliczane w formularzu PIT-36,
- podatkiem liniowym (19%), które są rozliczane w formularzu PIT-36L,
- ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (od 2% do 17%), które są rozliczane w formularzu PIT-28.
Nadwyżka przychodu przekraczająca ustalony limit zostanie opodatkowana zgodnie z wybraną metodą (zasady ogólne, podatek liniowy lub ryczałt). W przypadku przychodów opodatkowanych na zasadach ogólnych, pozostała część przychodu podlegającego opodatkowaniu nadal może korzystać z “kwoty wolnej od podatku” do 30 000 zł.
Warto zaznaczyć, że skorzystanie z ulgi dla rodzin 4+ nie wyklucza możliwości skorzystania również z ulgi prorodzinnej.